کلاس بندی اتاق تمیز: راهنمای جامع برای طراحی و نگهداری

مقدمه

اتاق‌ های تمیز یا Cleanrooms، فضا هایی هستند که شرایط محیطی در آن‌ ها به دقت تحت کنترل قرار می‌ گیرد. این فضا ها معمولاً در صنایع خاصی مانند داروسازی، الکترونیک، پزشکی، هوا فضا و زیست‌ فناوری کاربرد دارند. در این اتاق‌ ها، میزان ذرات معلق در هوا، دما، رطوبت و حتی فشار هوا به طور دقیق تنظیم می‌ شود تا از آلودگی و تأثیرات منفی آن بر فرآیندها و محصولات جلوگیری شود. برای اینکه این اتاق‌ ها عملکرد بهینه داشته باشند، نیاز به یک کلاس بندی دقیق دارند.

کلاس بندی کلین روم به عنوان یکی از اصول پایه‌ ای در طراحی و ساخت این فضا ها، نقش کلیدی در تعیین میزان تمیزی و کیفیت هوای داخل اتاق‌ ها ایفا می‌ کند. این فرآیند برای تعیین کیفیت هوا و کنترل آلودگی‌ های موجود در فضا اهمیت زیادی دارد. به عنوان مثال، در صنعت داروسازی و تولید محصولات پزشکی، حتی ذرات معلق بسیار ریز می‌ توانند تأثیرات جدی بر روی کیفیت محصول نهایی بگذارند. بنابراین، کلاس بندی اتاق تمیز ابزاری است که برای تضمین سطح پاکیزگی مورد نیاز در هر صنعت، به طور ویژه طراحی شده است.

انواع کلاس بندی اتاق تمیز

کلاس بندی کلین روم از مهم‌ ترین مراحل در طراحی و ساخت این فضا ها است که معمولاً بر اساس استاندارد های جهانی انجام می‌ شود. یکی از مهم‌ ترین و معتبرترین استاندارد ها برای این کلاس‌ بندی، ISO 14644-1 است. این استاندارد به طور مشخص تعداد ذرات معلق در هوا را در اندازه‌ های مختلف بررسی کرده و آن‌ ها را در دسته‌ بندی‌ های مختلف قرار می‌ دهد. در ادامه به بررسی برخی از مهم‌ ترین کلاس‌ ها و کاربردهای آن‌ ها می‌ پردازیم.

کلاس ۱

این کلاس بالاترین سطح از تمیزی را دارد و تنها برای فرآیند هایی استفاده می‌ شود که حساسیت بسیار بالایی دارند. در اتاق‌ های تمیز کلاس ۱، تعداد ذرات معلق در هوا باید کمتر از ۰.۱ میکرو متر باشد و میزان آلودگی باید در حدود یک ذره در هر متر مکعب هوا باشد. به این ترتیب، این کلاس برای صنایع بسیار حساس مانند تولید تجهیزات نیمه‌ رسانا، داروسازی و تولید داروهای استریل ضروری است. طبق آمارها، در اتاق‌ های تمیز کلاس ۱، حتی یک ذره معلق در هوا می‌ تواند تأثیرات مخربی بر کیفیت تولیدات بگذارد.

کلاس ۱۰

کلاس ۱۰ یکی دیگر از کلاس‌ های پر کاربرد اتاق‌ های تمیز است. این کلاس برای صنایعی که نیاز به تمیزی بالایی دارند، ولی نه به دقت اتاق‌ های کلاس ۱، مناسب است. در این کلاس، تعداد ذرات معلق در هوا کمتر از ۱۰ ذره در هر فوت مکعب است. به عنوان مثال، در صنعت تولید قطعات الکترونیکی و تراشه‌ های کامپیوتری که حساس به ذرات معلق هستند، از این کلاس استفاده می‌ شود. تحقیقات نشان داده که در اتاق‌ های تمیز کلاس ۱۰، حتی کوچک‌ ترین تغییرات در میزان آلودگی می‌ تواند عملکرد سیستم‌ های الکترونیکی را مختل کند.

کلاس ۱۰۰

اتاق‌ های تمیز کلاس ۱۰۰ برای صنایع دارویی و زیست‌ فناوری که نیاز به کنترل آلودگی دارند، اما در سطح پایین‌ تری نسبت به کلاس‌ های ۱ و ۱۰، مناسب است. در این اتاق‌ ها، تعداد ذرات معلق در هوا نباید از ۱۰۰ ذره در هر فوت مکعب بیشتر باشد. در این کلاس، تعداد ذرات بزرگتر از ۰.۵ میکرو متر تحت کنترل قرار می‌ گیرد و معمولاً در فرآیند هایی که حساسیت کمی نسبت به آلودگی دارند، مانند بسته‌ بندی داروها یا تولید قطعات صنعتی، مورد استفاده قرار می‌ گیرد.

کلاس ۱۰۰۰ و ۱۰۰۰۰

این دو کلاس بیشتر برای صنایع عمومی‌ تر و کاربردهایی که حساسیت کمتری نسبت به آلودگی دارند، مورد استفاده قرار می‌ گیرند. اتاق‌ های تمیز کلاس ۱۰۰۰ و ۱۰۰۰۰ برای فرآیندهای تولید محصولات مصرفی، بسته‌ بندی مواد غذایی و دیگر فرآیندهای صنعتی که نیاز به کنترل آلودگی در مقیاس‌ های بزرگ دارند، مناسب است. به طور خاص، در این اتاق‌ ها، تعداد ذرات معلق در هوا باید کمتر از ۱۰۰۰ ذره و ۱۰۰۰۰ ذره در هر فوت مکعب باشد.

عوامل مؤثر در انتخاب کلاس بندی

انتخاب کلاس مناسب برای اتاق تمیز به عوامل مختلفی بستگی دارد. این عوامل باید با دقت بررسی شوند تا بهترین کلاس بر اساس نیاز های خاص صنعت تعیین گردد. در اینجا به بررسی برخی از مهم‌ ترین این عوامل پرداخته می‌ شود.

نوع صنعت

صنایعی که نیاز به دقت بالاتری دارند، مانند داروسازی و تولید تجهیزات پزشکی، معمولاً به اتاق‌ های تمیز با کلاس‌ های بالاتر (کلاس ۱ و ۱۰) نیاز دارند. این صنایع باید استانداردهای بهداشتی و ایمنی بسیار سخت‌ گیرانه‌ ای را رعایت کنند. به عنوان مثال، در تولید داروهای استریل یا واکسن‌ ها، حتی کوچک‌ ترین ذره معلق در هوا می‌ تواند موجب آلودگی محصول و ایجاد خطرات بهداشتی شود.

نوع کاربرد

هر فرآیند تولیدی نیازهای خاص خود را دارد که بر انتخاب کلاس بندی اتاق تمیز تأثیر می‌ گذارد. به عنوان مثال، در صنعت تولید تراشه‌ های الکترونیکی، هر گونه آلودگی می‌ تواند باعث اختلال در عملکرد سیستم‌ ها شود. در این حالت، استفاده از اتاق‌ های تمیز کلاس ۱ یا ۱۰ ضروری است. در حالی که در سایر صنایع مانند تولید لوازم خانگی، ممکن است استفاده از اتاق‌ های تمیز کلاس ۱۰۰ یا ۱۰۰۰ کفایت کند.

هزینه‌ ها

هزینه‌ های طراحی و نگهداری اتاق‌ های تمیز به شدت به کلاس انتخابی وابسته است. اتاق‌ های تمیز با کلاس‌ های بالاتر نیاز به تجهیزات پیچیده‌ تر و سیستم‌ های تهویه پیشرفته‌ تری دارند که این امر هزینه‌ های بالاتری را به همراه دارد. در حالی که اتاق‌ های تمیز با کلاس‌ های پایین‌ تر معمولاً هزینه‌ های کمتری دارند.

به مشاوره نیاز دارید؟

همین حالا با آریو فارمد تماس بگیر

۰۲۱-۵۶۸۲۲۲۰۸

۰۹۰۲۰۰۷۶۷۵۸

تجهیزات کلین روم

فرآیند طراحی اتاق تمیز با توجه به کلاس بندی

1. مشاوره و ارزیابی نیاز ها

قبل از شروع طراحی اتاق تمیز، ابتدا باید نیاز های خاص مشتری به دقت ارزیابی شوند. این ارزیابی شامل بررسی نوع صنعت، فرآیند تولید و الزامات بهداشتی می‌ شود. در این مرحله، مهندسان طراحی باید اطلاعات دقیقی از فرآیند های تولیدی و حساسیت محصولات به آلودگی جمع‌ آوری کنند. این اطلاعات به آن‌ ها کمک می‌ کند تا بر اساس نیازهای واقعی، بهترین طراحی را پیشنهاد دهند.

2. طراحی فضای اتاق تمیز

در این مرحله، باید فضای اتاق تمیز به گونه‌ ای طراحی شود که شرایط محیطی مطلوب برای فرآیند های تولید فراهم گردد. این طراحی شامل مواردی مانند سیستم‌ های تهویه، فیلترهای هوا، تعداد درها و پنجره‌ ها، و چیدمان تجهیزات است. برای اتاق‌ های تمیز با کلاس‌ های بالاتر، باید از سیستم‌ های تهویه خاصی استفاده کرد که هوا را به طور مداوم تصفیه کنند. طراحی باید به گونه‌ ای باشد که هیچ‌ گونه جابجایی هوای غیرمجاز ایجاد نشود و هوا به طور یکنواخت در فضا جریان یابد.

3. انتخاب تجهیزات و مواد مناسب

یکی از مراحل کلیدی در طراحی اتاق تمیز، انتخاب تجهیزات مناسب برای فیلتر کردن هوا است. فیلتر های HEPA و ULPA باید مطابق با نیازهای کلاس‌ بندی انتخاب شوند. این فیلترها قادر هستند ذرات معلق در هوا را تا اندازه‌ های میکرو متری تصفیه کنند. همچنین، مواد ساخت دیوارها و کف باید خاصیت ضد آلودگی و ضد باکتری داشته باشند تا از تجمع گرد و غبار جلوگیری شود.

4. سیستم‌ های تهویه و فیلترهای HEPA

سیستم تهویه یکی از اصلی‌ ترین مؤلفه‌ های اتاق‌ های تمیز است. این سیستم‌ ها باید قادر به تصفیه هوای داخل اتاق و جریان یکنواخت هوا در تمامی بخش‌ ها باشند. در اتاق‌ های تمیز کلاس‌ های بالاتر، معمولاً از فیلترهای HEPA و ULPA استفاده می‌ شود که می‌ توانند ذرات بسیار ریز را از هوا جدا کنند. به طور خاص، فیلترهای HEPA قادرند تا ۹۹.۹۷% از ذرات معلق با اندازه‌ های ۰.۳ میکرو متر یا بزرگ‌ تر را فیلتر کنند.

نتیجه‌ گیری

کلاس بندی کلین روم یکی از عوامل اساسی در طراحی و اجرای این فضا ها است که با انتخاب درست کلاس مناسب، می‌ توان به بالاترین سطح کیفیت و ایمنی دست یافت. این فرآیند به ویژه در صنایع حساس مانند داروسازی، الکترونیک و زیست‌ فناوری حیاتی است. با رعایت استانداردهای بین‌ المللی و استفاده از تجهیزات پیشرفته، می‌ توان اتاق‌ های تمیز با عملکرد مطلوب و هزینه‌ های بهینه طراحی کرد.