اتاق تمیز یا کلین روم چیست؟

Clean Room یا اتاق تمیز یک محیط کنترل شده است، که کمترین میزان ذرات و آلودگی ها از قبیل؛ گرد و خاک، میکروب و بخارات مواد شیمیایی در آن وجود دارد. در توصیف دقیق تر آن باید گفت؛ یک کلین روم دارای سطح کنترل شده ای از آلودگی در هر متر مکعب فضا می باشد.
ماهیت اتاق تمیز به بحث کنترل ذرات موجود در آن محدود نمی شود. دما، رطوبت و فشار نیز در یک اتاق تمیز بر طبق استانداردهای تعیین شده اندازه گیری، ارزیابی و کنترل می شود.

کلین روم به منظور جلوگیری از ایجاد اختلال در روند پروژه های آزمایشگاهی، تحقیقاتی و تولیدی در صنایع مختلف مورد استفاده قرار می گیرد. این تکنولوژی پرکاربرد قابل سفارشی سازی بوده و بر طبق کارآیی مورد نظر و مطالبات سفارش دهنده، در ابعاد مختلف طراحی و ساخته می شود.

شایان ذکر است خدمات آریو فارمد در این زمینه بسیار متنوع و در دسترس است.

سازوکار اتاق تمیز

کلین روم از متریال و تجهیزات پیشرفته ای برای رسیدن به سطح بالایی از کیفیت هوایی و پاکیزگی محیطی استفاده می کند. علاوه بر متریال ساخت سازه یک اتاق تمیز، ابزار و وسایل فراوانی برای اطمینان از درجه تمیزی آن استفاده می شود.

در واقع تجهیزات به کار رفته در کلین روم از نقشه، مصالح و نحوه اجرا گرفته، تا تعبیه هواکش و هود و سیستم های ورود و خروج مخصوص؛ همگی در جهت حفظ فضای مورد نظر از ورود هر گونه ذرات و آلودگی های محیطی طراحی و اجرا می شوند.
اگر هر متر مکعب از هوای محیط شهری دارای ۳۵ میلیون ذره باشد؛ این مقدار در اتاق تمیز به ۵/۰ میکرون می رسد، که بر طبق استاندارد ایزو ۲۰۹ امریکا، کمترین مقدار ممکن و تأیید شده موجود در اتاق تمیز می باشد.

این ویژگی خاص در اتاق تمیز، می تواند کیفیت و اعتبار آزمایش، تحقیق و تولید را به میزان چشمگیری بالا ببرد. در واقع انجام هر فرآیندی که به دقت بالایی نیاز دارد و باید در محیطی عاری از هرگونه ذرات میکروبی و باکتریایی صورت گیرد، بدون وجود اتاق تمیز ممکن نیست.

فیلترهای هپا

عنصر اصلی در بالا بردن کیفیت هوایی اتاق تمیز «فیلتر هوا با کارایی بالا» یا به اصطلاح HEPA می باشد. این وسیله ذراتی به طول ۳/۰ میکرون یا بزرگتر از آن را گیر می اندازد. نوع قوی تر این فیلتر هوا که Ultra Low Particle Air Filter نام دارد و به اختصار ULPA نامیده می شود نیز، در اتاق تمیزهایی با حساست خیلی بالا به کار گرفته می شود.

ورود و خروج به اتاقهای تمیز، خود دارای آداب و مراحل خاصی می باشد. کاربران اتاق تمیز قبل از ورود به آن از هوابند می گذرند، دوش هوا می گیرند و مجهز به یک لباس مخصوص می شوند.

لباس مخصوص کاربران کلین روم که لباس آنتی استاتیک نام دارد، بسته به کم و کیف آن و کارکردی که دارد، متفاوت است. این لباس ممکن است محدود به روپوش آزمایشگاه و کلاه باشد. اما در بیشتر مواقع لباس مخصوص کاربران اتاقهای تمیز از یک پوشش سراسری بدن و سر، که بخشی برای تنفس در آن تعبیه شده است، تشکیل می شود.

اعتبار سنجی اتاق تمیز

پس از اجرا و راه انداز کلین روم و قبل از استفاده کاربران و پرسنل از آن، آزمایش هایی برای کنترل کمیت ها و سنجش اعتبار آن انجام می گیرد. این پروسه به منظور اطمینان از قابلیت کلین روم در جلوگیری از نفوذ آلاینده ها و ذره های میکروبی و باکتریایی به درون آن طراحی شده است.
آزمایش میکروبی اتاق تمیز از سه طریق انجام می گیرد:

•  اندازه گیری میکروبی اتاقهای تمیز از طریق پلینت گذاری؛ در این روش پلیت های استانداردی به نامSettle Plate و به قطر ۹ سانتی متر در جهت اندازه گیری میزان ذرات میکروبی در یک متر مکعب هوای درون اتاق تمیز، مورد استفاده قرار می گیرند.
•  سنجش میکروبی تماسی اتاقهای تمیز؛ سنجش میکروبی تماسی اتاق تمیز توسط پلینت های تماسی انجام می گیرد، که ۵/۵ سانتی متر قطر دارند و Contact plate نامیده می شوند.
•  سنجش میکروبی اتاقهای تمیز از طریق نمونه گیر هوا؛ دستگاه نمونه گیر هوا یا به اصطلاح Air Sampling، اندازه گیری میکروب های موجود در یک متر مکعب هوا را با استفاده از پلینت هایی به قطر ۹ سانتی متر انجام می دهد.

تجهیزات کاربردی در اتاق تمیز

اتاق تمیز در واقع یک سازه معمولی است، که با استفاده از تجهیزات به خصوصی در مقابل آلودگی های محیطی ایمن شده است. تجهیزاتی که در اجرای اتاق تمیز به کار گرفته می شوند به چند دسته کلی تقسیم می شوند:

• تجهیزات سیستم تهویه هوا در اتاق تمیز؛ رویکرد اتاق تمیز این نوع تکنولوژی را به اعمال فیلترهای پیشرفته ای وابسته کرده است که از آن میان می توان به فیلتر فشرده وی شکل، فیلتر باکسی، فیلتر با جداکننده آلومینیومی، فیلتر شیمیایی، فیلتر فعال، فیلتر فلو، فیلتر ترمینال هود، فیلتر ظرفیت بالای وی شکل، اگزاست فن، فن فیلتر یونیت و همچنین فیلتر گازی اشاره کرد.

• تجهیزات کنترلی اتاقهای تمیز؛ وظیفه این قطعات در اتاق تمیز اندازه گیری و کنترل کمیت های دما، رطوبت و فشار می باشد. پرکاربردترین قطعات کنترلی در اتاق تمیز؛ سنسور دما، سنسور رطوبت، رطوبت گیر و سنسور فشار می باشد.

• تجهیزات سازه ای اتاقهای تمیز؛ در تکنولوژی اتاق تمیز تجهیزاتی وجود دارند که حرف اول را در بحث اجرا و راه اندازی سازه اتاق تمیز می زنند. پرکاربردترین این تجهیزات عبارتند از: ساندویچ پانل سقفی، ساندویچ پانل دیواری، کف پوش مخصوص کلین روم، درب کلین روم هم باد یا Flush System، درب کلین روم غیر هم باد یا Semi Flush System، دی پی اس، پنجره کلین روم، هواساز کلین روم، سیستم های الکترونیکی کلین روم و کانال کشی اتاق تمیز.

• وسایل و ابزار مورد استفاده در کلین روم؛ بعد از اجرای سازه کلین روم، وسایل و ابزاری برای قرار دادن در آن مورد نیاز است که در اینجا به مهم ترین آنها اشاره می کنیم؛ پرده پی وی سی، پس باکس یا کالاگذر، مبلمان مخصوص اتاق تمیز، دوش هوا اتاق تمیز، اتاقک توزین، هود لامینار، میز لامینار و لباس های آنتی استاتیک اتاق تمیز.

انواع اتاق

انواع اتاق بر اساس معیارهای مختلفی در دسته بندی های مجزایی قرار می گیرند. این دسته بندی ها با توجه به فاکتورهای مختلفی نظیر درجه خلوص هوا، ابعاد، شکل سازه، نحوه راه اندازی و مواردی از این دست طراحی شده اند.
بارزترین دسته بندی های کلین روم به شرح زیر می باشد:

• کلاس های مختلف کلین روم از نظر خلوص هوا؛ یکی از مهم ترین دسته بندی های کلین روم بر اساس میزان خالص بودن هوای درون آن، به چند کلاس مختلف دسته بندی می شود. اساس این دسته بندی استاندارد ۲۰۹ امریکا در نظر گرفته شده است.
بر طبق استاندارد ۲۰۹ امریکا کلین روم با ۵/۰ میکرون ذرات موجود در هر متر مکعب هوا، اولین کلاس اتاق تمیز و به مفهوم ساده تر آن تمیز ترین کلین روم قابل ساخت می باشد. وجود مقادیر بالاتر از ۵/۰ میکرون در یک متر مکعب هوا، کلاس های بعدی کلین روم را تشکیل می دهند.

• دسته بندی کلین روم بر اساس اندازه و ابعاد؛ کلین روم در ابعاد و اندازه های مختلف قابل طراحی و ساخت می باشد. در واقع اتاق تمیز بنا بر اندازه و ابعاد کارخانه، بیمارستان یا آزمایشگاه مورد نظر، کاربردی که کلین روم در آن دارد و همچنین دغدغه ها و خواسته های کسی که کلین روم را سفارش داده است، ساخته می شود.

دسته بندی کلین روم

دسته بندی کلین روم بر طبق نحوه راه اندازی و اجرا؛ اتاق تمیز از این لحاظ که به چه شکلی نصب و راه اندازی یا اجرا می شود، به چند دسته مختلف تقسیم می شوند. برای مثال اتاق تمیز پویا به نوعی از این سازه می گویند که مواد اولیه ساخت آن به کارخانه یا مرکز مورد نظر منتقل شده و پس از ساخت و راه اندازی آزمایش های مختلفی برای اطمینان از کارکرد صحیح آن در جهت مقابله با ورود ذرات انجام می گیرد.

نوع دیگر اتاقهای تمیز از لحاظ نحوه راه اندازی، اتاق تمیز ایستا یا آماده به کار می باشد، که در آن سازه مورد نظر ساخته شده و فقط مرحله نصب و راه اندازی تجهیزات در آن صورت نگرفته است. کاربران اینگونه اتاق تمیزها اجاره ورود به آن را ندارند تا زمانیکه کلیه تجهیزات آن به طور کامل راه اندازی شود.
نوع دیگری از اتاقهای تمیز نیز وجود دارد که به آن اتاق تمیز پیش ساخته یا آماده می گویند. این اتاقهای تمیز به طور معمول در ابعاد کوچک موجود می باشند و کاربردهای متفاوتی دارند.

برای سفارش کلین روم پیش ساخته کافی است به شرکت عرضه کننده آن مراجعه کرده و بر اساس کمیت و کیفیتی که مد نظر دارید، از بین اتاق تمیزهای موجود در سایز و کارآیی مختلف بهترینشان را انتخاب کنید.
پس از ثبت سفارش شما، اتاق تمیز انتخاب شده به مکان مورد نظر منتقل شده و نصب و راه اندازی می شود.

همچنین میتوانید جهت کسب اطلاعات بیشتر این مطلب را نیز مطالعه بفرمایید.

چه صنایع و مراکزی به اتاق تمیز نیاز دارند؟

اتاق تمیز در هر صنعتی که وجود ذراتی بیش از حد معین در آن؛ پروسه آزمایش، تحقیق و تولید را مختل کند و یا به هر شکلی آن را تحت تأثیر قرار دهد، کاربرد دارد.
در واقع تکنولوژی اتاق تمیز باعث شده که صنایع مختلف، اهدافشان را با درجه کیفی بالاتری پیش ببرند، نتیجه دقیق تری از آزمایش و تحقیق به دست آورند و در نهایت محصول خالص تری ارائه دهند.

صنایع و مراکزی که به طور گسترده از تکنولوژی اتاق تمیز بهره می برند عبارتند از: صنایع داروسازی، بیمارستان ها، آزمایشگاه ها، مراکز تحقیقاتی، صنایع بیولوژیک و بیوتکنولوژیک، صنایع الکترونیک، کارخانه های تولید تجهیزات پزشکی، صنایع غذایی، مراکز تحقیقاتی علوم زیستی، صنایع طراحی و تولید خودرو، صنایع حوزه هوافضا، صنایع اپتیک، دپارتمان های انرژي، صنایع نیمه هادی و صنایع نظامی.

چرا برای کسب و کار خود به اتاق تمیز نیاز داریم؟

در سال های اخیر کاربرد اتاق تمیز در صنایع مختلف رشد چشمگیری داشته است. علت این موضوع مزایایی است که تکنولوژی اتاق تمیز در تولید یک محصول، دقت و صحت نتایج یک آزمایش و یا دستاورد یک تحقیق دارد.
در واقع بهره گیری از سیستم اتاق تمیز برای یک کسب و کار تولیدی یا تحقیقی، چیزی مازاد بر مستلزمات علمی و تجاری نیست. در عرصه ای که عده غریب به اتفاق صنعتگران از این تکنولوژی به نفع تولید با کیفیت، بازدهی بالا و رشد اقتصادی خود بهره می برند، نادیده گرفتن آن برابر با سپردن گوی سبقت به دست رقبا می باشد.